غار سه طبقه نعيم؛ جواهري در قلب آذربايجان

در اين ميان در آذربايجان‌شرقي غار دست ‌کند سه طبقه “نعيم” در زيرزمين کشف شده‌ است که با معماري داخلي، راهروها، هواکش، چاه‌ها و اتاق‌هايش هر بيننده‌اي را مجذوب خود مي‌کند.

به گزارش نصر به نقل از ايسنا، کاشف غار نعيم در خصوص اين غار گفت:  غارنعيم يا نعم  را در سال 1380 در دامنه کوه‌ سهند در آذربايجان‌شرقي، حوالي سردرود ما بين خلجان و ورنق کشف کردم. در واقع به محلي که با دست حفر شود نعم گويند و اسم اين غار به دليل دست‌کند بودن از آن گرفته شده‌است.

محمد حسين قابل نژاد سردرودي در خصوص معماري داخلي غار، اظهار کرد: اين غار در سه طبقه بوده که در سالن هر طبقه در سمت چپ و راست آن اتاق‌هايي دو يا سه نفره به اندازه دو در “دو و نيم” متر و به ارتفاع يک و نيم‌ مترساخته شده‌است و به نظر مي‌آيد شايد بيشتر از سه طبقه هم باشد.

وي با اشاره به طبقه اول اين غار، بيان کرد: اين طبقه به طول سه و نيم کيلومتر و داراي 200 اتاق در اطراف است که در هر اتاق محل‌هايي براي استراحت، قراردادن شمع و تأمين روشنايي تعبيه شده‌ است. هم‌چنين رودي به طول 300 متر براي تامين آب آشاميدني افراد ساکن در غار، ما بين اتاق‌ها در سالن جريان دارد. اين طبقه به هواکش بزرگي که اهالي به آن برج مي‌گويند، ختم مي‌شود.

وي ادامه داد: ورودي طبقه دوم از راه سقف طبقه اول، بعد از طي 15 متر از ورودي اصلي غار ديده مي‌شود که موقع ورود به اين طبقه فرد با سه راهي مواجه مي‌شود که يکي آن را به ورودي برمي‌‌گرداند، يکي به مکاني نامشخص که احتمالا چاه است مي‌برد و ديگري هم فرد را به طبقه دوم مي‌رساند که به طول 200 متر و داراي 20 اتاق است.

وي در خصوص طبقه سوم خاطر نشان کرد: به گفته اهالي منطقه از طبقه دوم به سوم مسير دسترسي وجود دارد که امروزه به دليل رسوبات مسدود شده‌ است.

قابل نژاد با اشاره به اين‌که اين غار در چهار شاخه ساخته‌ شده است، گفت: بخشي از غار در زير خانه‌هاي شرقي خلجان قرار دارد که اهالي براي نگهداري آذوقه و انباري از آن استفاده مي‌کنند و بخشي در زير روستاي ورنق به طول يک کيلومتر است. بخش ديگر به قسمتي مرطوب در شرق متصل و بخش چهارم به منطقه‌اي بنام ميندوش منتهي مي‌شود.

وي خاطر نشان کرد: در طي اين 15 سال کارشناسان داخلي و حتي فيلم برداراني از خارج کشور براي بازديد از غار آمده‌اند ولي تا به حال اقدامات جدي براي پاکسازي رسوبات، احياء و آماده‌سازي غار براي بازديد گردشگران انجام نگرفته‌است.

يک پژوهشگردر خصوص مشخصات دهانه اين غار گفت: دهانه غار به عرض چهار متر و ارتفاع يک و نيم متر است ولي مدخل ورودي 60 در 60 سانتي‌متر است که در موقع ورود بايد 10 متر سينه خيز راه را طي کرد. پس از طي اين مسافت، ميدان بزرگي ديده مي‌شود که وسط آن چاهي وجود دارد که با دهانه‌اي به قطر دو متر و به عمق چهار متر به طبقات زيرين ديگر متصل مي‌شود.

ابراهيم پورحسين خونيق ياد آور شد: لازم به ذکر است که غار داراي چندين ورودي است که اهالي روستا بسياري از آن‌ها را مسدود و برايشان درب ساخته  و قفل کرده‌اند. غار از سمت شمالي به خانه‌هاي مردم راه دارد که به دليل حريم خصوصي امکان ورود وجود ندارد و مشخص نيست اين غار به کجا منتهي مي‌شود.

وي با اشاره به وجود محفظه هوا و نور به طرف بيرون سقف غار ياد آورشد: در هر 50 متر محفظه‌هايي به ارتفاع دو تا پنج متر و قطر نزديک 70 سانتي‌متر براي تهويه هوا و تامين روشنايي ساخته شده‌اند و نيز بيرون هر اتاق و راهرو‌ها جاي پيه سوزها ديده مي‌شود.

وي با تاکيد بر نگارش کتابي در مورد آثار باستاني که غارها هم فصلي از اين کتاب هستند، گفت: اين کتاب حاصل 10 سال تحقيق است که  پس از انتشار مي‌تواند به بسياري از سوالات در مورد غار پاسخ دهد.

پورحسين خونيق در خصوص سفال‌هاي کشف شده از غار، گفت: سفال ساده نخودي، قرمز و خاکستري رنگ به همراه اشکال مختلف، سفال ساده لعاب‌دار، سفال لعاب‌دار گلدار تزييني و سفال سوخته از محل کشف شد که احتمال مي‌رود مربوط  به صده‌هاي قبل از اسلام تا دوره اسلامي باشد.

وي با انتقاد از عدم توجه ميراث فرهنگي به اين غار، اظهار کرد: متاسفانه نهادها به خصوص ميراث فرهنگي آنچنان که مي‌بايست تا حال براي اين محل ارزشي قائل نشده‌اند؛ به طوري که چندين سال قبل نمونه‌هاي کشف شده را به کارشناسان اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان‌شرقي به اميد بررسي تحويل آن‌ها داديم ولي تاکنون خبري از نتايج بررسي اعلام نکرده‌اند.

تصاويري از ورودي، سالن و هواکش غار که از آرشيو ابراهيم پورحسين خونيق انتخاب شده‌است:                                 

نويسنده و محققي ديگر باتاکيد بر اين‌که حوالي سردرود در دامنه کوه سهند جزو قسمت‌هاي پربار آذربايجان‌شرقي از نظر تاريخي  و مدنيت است، خاطرنشان کرد: به دليل موقعيت استراتژيک اين منطقه  آثار تاريخي قابل توجهي وجود دارد.

حسين فيض الهي وحيد در خصوص بخش‌هاي مختلف داخلي غار ياد آور شد: مکان‌هايي براي نگهداري حيوانات و هم‌چنين اجاق براي پخت و پز به همراه ظروف قديمي نيز در غار ديده مي‌شود. ضروري است با بررسي دقيق لايه‌هاي زمين، ظروف سفالي و ساير اشياء بدست آمده از اين مکان، قدمت و محدوده دقيق آن شناسايي و ثبت شود.

وي افزود: نابودي اين آثار در واقع به معناي پاک شدن بخش مهمي از تاريخ آذربايجان‌شرقي است. متاسفانه برخي افراد در پي جست و جوي اشياء گران قيمت و عتيقه، اقدام  به تخريب محل و از بين بردن ظروف و آثار موجود در محل مي‌کنند.

مسئول موزه مردم شناسي سردرود با اشاره به اين که بررسي دقيق اين غار صفحه‌ي جديدي از تاريخ پرفراز و نشيب آذربايجان را باز خواهد کرد، گفت: با ايجاد امکانات و فراهم آوردن زير ساخت‌ها مي‌توان گردشگران و بازديدکنندگان بسياري را جذب کرد که رونق وضع اقتصادي منطقه را در پي خواهد داشت. هيئت امناي موزه سردرود تلاش دارد با همکاري اهالي منطقه و مسئولان براي بهبود وضعيت غار و پاکسازي آن کند.

رحيم قابل نژاد  با تاکيد بر حفظ ميراث تاريخي بشر افزود: غار نغيم در غفلت مسئولان بطور مداوم تخريب مي‌شود و خسارت سنگيني به فرهنگ و تاريخ ايران وارد مي شود.

کارشناس اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان‌شرقي در مورد نوع کاربري اين غار گفت: طبق مشاهدات چنين برمي‌آيد که غار به صورت معماري صخره‌اي و دست‌کند و با هدف استتار و در امان ماندن از خطرات دشمن و ناملايمات هوا ساخته شده‌است.

محمد فيض خواه ادامه داد: برخي از مسيرهاي دسترسي دچار رسوب گرفتگي شده‌ و به طور کامل و دقيق کشف و تاريخ نگاري نشده‌است و بدون بررسي و پژوهش نمي‌توان در مورد قدمت و نوع کاربري آن نظر قطعي صادر کرد.

وي گفت: در تبريز علاوه بر بناهاي تاريخي و مذهبي، غارهايي ديده‌ مي‌شود که همه‌ي آن‌ها در کنار هم فرهنگ مردم را شکل مي‌دهند. غار نعيم اثر فاخر معماري صخره‌اي است که مشابه آن در شهر کاشان کشف شده‌است. مي‌توان با هزينه کم و پاکسازي آن از رسوبات، مکاني جالب و بي‌نظير براي بازديد آماده کرد.

بر اساس اين گزارش، مي‌توان با فراهم آوردن امکانات مناسب بخشي از اتاق‌هاي غار را براي اقامت گردشگران آماده کرد تا افراد ضمن بازديد از داخل غار، در اتاق‌هاي دستکند آن اقامت کنند و شبي را در دامان طبيعت و در دل غار سپري کنند.

تبريز، پايتخت گردشگري کشورهاي اسلامي در سال 2018 گردشگران داخلي و خارجي بسياري را با سلايق و انگيزه‌هاي متفاوت به تبريز و آذربايجان‌شرقي خواهد کشاند. بي شک اقامت در غار چند طبقه در زيرزمين براي گردشگران تجربه بي‌نظيري را رقم مي‌زند.

با توجه به وجود حدود 200 اتاق در اين غار، مي‌توان بخشي را به رستوران و نمايشگاه صنايع‌دستي تبديل کرد.

بايد منتظر باشيم تا ببينيم جه اقداماتي براي غار نعيم انجام خواهد گرفت. آيا دهانه‌ها و اتاق‌هاي غار در پي بي‌مهري افراد به کلي بسته و ويران خواهد شد و يا با سرمايه‌گذاري اندک و پاکسازي آن، محلي براي جذب گردشگران و زمينه‌اي براي اشتغال مردم منطقه مي‌شود؟

http://www.tabrizmodern.ir